De archeologen die bezig zijn met het onderzoek naar kruitmolen De Eendracht in de nieuwbouwwijk Mortiere ten zuiden van Middelburg stuitten vandaag op de fundatie van één van de kruitmolens die in de achttiende eeuw in de Mortierepolder en Middelburgse Polder stonden. De molen was onderdeel van buskruitfabriek De Eendracht, een industrieel historisch complex waarover nog weinig bekend is.

De nu blootgelegde resten betreffen de fundatie van een rosmolen, waarbij een paard molenstenen aandreef die salpeter, zwavel en houtskool, de ingrediënten van buskruit, fijnmaalden. De Eendracht is in 1701 gebouwd. In Holland en Zeeland stonden in de achttiende eeuw negentien kruitmolens, waarvan drie rond Middelburg. Kruitmolens waren gevaarlijk, vandaar dat ze buiten de stad stonden. Een andere Middelburgse kruitmolen, De Grenadier, ontplofte in 1802.

Kruitfabriek De Eendracht bestond uit een hoofdgebouw met kleinere dienstgebouwen die een binnenhof omsloten. Vanaf 1812 was het complex in gebruik als boerderij. In 1944 ging boerderij De Eendracht verloren door de inundatie. De straatnamen Eendrachtsweg, Kruitmolenlaan en Goudend (de naam van een andere kruitmolen) herinneren nog aan deze bedrijvigheid.

Het archeologisch onderzoek wordt sinds 25 juni uitgevoerd door ADC ArcheoProjecten uit Amersfoort in samenwerking met de Walcherse Archeologische Dienst (WAD). Er is in Nederland nog niet eerder archeologisch onderzoek naar kruitmolens gedaan. In de Mortiere wordt nu geprobeerd het productieproces te reconstrueren. Ook zijn de archeologen geïnteresseerd in de werk- en leefomstandigheden van de werknemers, wat zij af kunnen leiden uit voedselresten en gebruiksvoorwerpen. Het onderzoek moet over vier tot vijf weken klaar zijn. Op woensdagen kunnen belangstellenden deelnemen aan een rondleiding langs de opgravingen. Het terrein van de kruitmolen is gelegen aan de Jazzroute.

Bronnen:

• Berichten in de PZC van 5 juli 2007 en 1 augustus 2007
• Projectpagina Kruitmolen De Eendracht van de Walcherse Archeologische Dienst (WAD)
• B. Meijlink, B. Silkens, ‘Opgraving van kruitmolen De Eendracht bij Middelburg’, in: Nehalennia. Bulletin van de Werkgroep Historie en Archeologie van het Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen en de Zêêuwse Dialect Verênigieng (ZDV) 158 (winter 2007) 12-17
• Brochure Kruitmolen ‘De Eendracht’ van de Walcherse Archeologische Dienst (WAD)
• M.C.E. Houkes, Molens te Middelburg Mortiere. Een archeologische opgraving. ADC Rapport 1219 (Amersfoort 2009)
• P. van der Heijden, Buskruit voor de wereldzeeën. De opgraving van kruitfabriek De Eendracht in Middelburg (Hoorn/Amersfoort 2010)