Vandaag werd het gerestaureerde hoogtoren transformatorstation “Raadhuis” aan de Voorstraat 1 te Groede officieel opgeleverd. Het elektriciteitshuisje, gebouwd in 1922 in opdracht van de Provinciale Zeeuwsche Electriciteits-Maatschappij (PZEM) en in 1937 uitgebreid met een lager gedeelte in dezelfde stijl, had zijn functie al langere tijd verloren. De wat verscholen ligging aan een toegangsweg naar de sportvelden en verminderd onderhoud maakten dat een mogelijke sloop naderbij kwam. Enkele Zeeuwse erfgoedorganisaties en de provinciale en landelijke besturen van Erfgoedvereniging Heemschut hebben dit in goede samenwerking kunnen voorkomen, met de oplevering van dit opgeknapte jonge monument als resultaat.
Elektriciteitsnet in Zeeuws-Vlaanderen
Eén van de al langer bestaande aandachtsgebieden van de WIEZ is de ontwikkeling van de elektriciteitsvoorziening in Zeeland en de objecten die daar nog aan herinneren. Het Zeeuwse elektriciteitsnet van de PZEM is in 1922 begonnen in Zeeuws-Vlaanderen vanuit de ‘Centrale Westdorpe’. Voor het verdere transport waren transformatorstations nodig, vaak nog bedoeld voor bovengrondse leidingen, vandaar de benamingen ‘hoogbouw’, ‘hoogtoren’ en ‘torenstation’. De centrale werd in 1992 gesloopt, zodat alleen nog enkele trafohuisjes resteren. Sommige zijn behouden omdat ze nog in functie zijn, anderen omdat ze nooit voor andere activiteiten in de weg stonden. Een eerste zichtbaar resultaat was het transformatorstation ‘Reedijk’ in Westdorpe, dat in samenwerking met diverse partijen in 2007 in in oude glorie werd hersteld. Daarna viel het oog op het vervallen trafogebouw in Groede. Voor eigenaar DELTA had het gebouw geen functie meer en daarom dreigde sloop. De WIEZ begon met verzamelen van de historische achtergronden van het gebouw.
Abel Antoon Kok
Voor Erfgoedvereniging Heemschut, die streeft naar behoud, herstel en herbestemming van monumenten, had dit object een bijzondere meerwaarde. De architect van de Centrale Westdorpe en de vroegste Zeeuwse transformatorstations was de Amsterdamse architect Abel Antoon Kok (1881-1951). Hij was een zeer actief lid in de vroegste periode van de Bond Heemschut. Kok behandelde vele verzoeken om advies voor bouwprojecten, werd secretaris en redacteur van het invloedrijke maandblad van de bond en zette in 1939 de bekende ‘Heemschut’-serie op. Omdat de vereniging in 2011 zijn eeuwfeest vierde, organiseerde de Provinciale Commissie Zeeland een jubileumactie: voor het eerst in de geschiedenis van Heemschut werd een pand in eigendom verkregen en werd een restauratie in eigen beheer uitgevoerd.
Organisatie
Op 22 december 2008 overlegden WIEZ en SCEZ voor het eerst met Heemschut over een mogelijk plan tot behoud van dit aparte gebouwtje. Vanwege de praktische ervaring met het project ‘Herstel kleine cultuurhistorische elementen’ sloot ook Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) zich bij dit overleg aan. Het gebouw werd op 29 november 2010 door DELTA Netwerkbedrijf BV (DNWB) overgedragen aan Erfgoedvereniging Heemschut. Naast een gift van DELTA wist Heemschut de nodige financiële ondersteuning te verkrijgen van het Prins Bernhard Cultuurfonds, de RABObank West Zeeuws-Vlaanderen, de BankGiro Loterij en het Kattendijke/Druckerfonds. Daarop volgde in 2011 en 2012 de daadwerkelijke restauratie.
Opening
Voorafgaand aan de officiële openingshandeling ter plekke was er een bijeenkomst in de Lutherse Kerk in Groede, waar enkele inleidingen werden gehouden en de overdracht van het gerestaureerde transformatorhuisje plaatsvond door gedeputeerde Sjoerd Heijning, in het bijzijn van Karel Loeff, directeur van Erfgoedvereniging Heemschut, Steven Quast, directeur van DELTA Netwerkbedrijf BV (DNWB) en wethouder Peter Ploegaert van de Gemeente Sluis. Na afloop werd koers gezet naar de Voorstraat, waar gedeputeerde Heijning de deur van het gebouw opende en de genodigden een kijkje konden nemen in het gebouw. Omdat Heemschut niet als taak heeft onroerend in eigendom te houden, is het eigendom overgedragen over aan de bewoners van het naastgelegen perceel, met de verplichting tot onderhoud. Het gebouwtje is vanaf de weg naar de sportvelden goed te zien en zal tijdens de Open Monumentendag opengesteld worden.
Links:
- Artikel Transformatorhuisjes: romatisch erfgoed in de PZC van vrijdag 26 oktober 2012
- Bericht Restauratie trafohuisje in Groede klaar op de website van Omroep Zeeland van donderdag 25 oktober 2012
- Bericht Bijzonder transformatorhuisje gerestaureerd en opgeleverd op de website van DELTA Netwerkbedrijf BV van donderdag 25 oktober 2012
- Artikel ‘Transformatorkerkje’ Groede in volle glorie hersteld in Zeeuws Erfgoed. Nieuwsbrief van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) 11 (2012) 4 (december), rubriek Monumenten (PDF, download), p. 7
- Dossier Transformatorhuisje, Groede op de website van Erfgoedvereniging Heemschut, 2009-2012
- Fotoalbum Transformatorhuisje Groede op de Facebook-pagina van Erfgoedvereniging Heemschut
- Bericht Oplevering transformatorhuisje in Groede op de website van de Heemkundige Kring West-Zeeuws-Vlaanderen