De restauratie van de voormalige timmerfabriek van de Koninklijke Maatschappij De Schelde aan de Koningsweg in Vlissingen begint in 2010. De eerste fase van de restauratie wordt uitgevoerd door BOEi, de Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van industrieel erfgoed. Dat heeft de Gemeente Vlissingen vandaag bekend gemaakt.

BOEi wordt verantwoordelijk voor de eerste twee onderdelen van de zogenaamde cascorestauratie. Herstel van het casco van de fabriek is noodzakelijk om de mogelijkheden van een goede herbestemming te vergroten. Het cascoherstel is opgedeeld in drie onderdelen, die worden uitgevoerd door aannemers die gespecialiseerd zijn in het betreffende werk. Als eerste wordt de betonconstructie aangepakt, daarna volgen diverse overige bouwkundige werkzaamheden. Voor het herstel van de stalen kozijnen en de kapconstructie verleent de gemeente later opdracht.

BOEi
De Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van industrieel erfgoed (BOEi) is een non-profit organisatie die zich op diverse manieren inzet voor het geven van nieuwe functies aan industrieel erfgoed. BOEi heeft al veel ervaring met het herbestemmen van landelijk aansprekende industriële gebouwen, waarbij de organisatie optreedt als investeerder, als ontwikkelaar, als adviseur of een combinatie hiervan en daarvoor samenwerkt met diverse partijen. De inschakeling van BOEi kan leiden tot een onderzoek naar de haalbaarheid van herbestemming, het voorkomen van verval, de eventuele koop van het object, de restauratie daarvan of de regie daarover en het zoeken naar een passende functie zodat het gebouw of complex duurzaam kan worden behouden. Enkele projecten die BOEi op dit moment onder handen heeft zijn het DRU-complex in Ulft, het verpakkingsgebouw van cementfabriek ENCI in Maastricht en de locomotievenloods op het spooremplacement in Roosendaal.

Kanjersubsidie
Voor de restauratie van de timmerfabriek ontving de Gemeente Vlissingen vorig jaar een zogenaamd ‘kanjersubsidie’, een rijksbijdrage van 3,4 miljoen euro van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De landelijke uitreiking van deze subsidie vond, samen met die voor tien andere monumenten, op maandag 19 mei 2008 plaats in de timmerfabriek. Voorwaarde van de subsidietoekenning was dat het cascoherstel uiterlijk 31 december 2010 moet zijn afgerond.

Scheldekwartier
Het herstel van de timmerfabriek is een belangrijk onderdeel binnen het project Scheldekwartier, de ontwikkeling van een nieuwe wijk op een deel van het eind 2003 door de gemeente aangekochte, 32 hectare omvattende terrein van de scheepswerf Koninklijke Maatschappij De Schelde. Verschillende oude gebouwen en elementen die aan de oude functies herinneren blijven behouden, zoals de timmerfabriek, de zware plaatwerkerij, de havenkraan, de verbandkamer (vakbondsgebouw) en mogelijk ook de machinefabriek. Het oude hoofdkantoor van De Schelde, dat op 1 november 1914 – tijdens de bouw van de timmerfabriek – in gebruik werd genomen, behoudt die functie voor het huidige Damen Schelde Naval Shipbuilding.

Geschiedenis
De Hollandsche Maatschappij tot het Maken van Werken in Gewapend Beton uit Den Haag begon in 1914 met de bouw van de timmerfabriek, die op 15 april 1915 in gebruik kon worden genomen. Het was een vroeg voorbeeld van de toepassing van gewapend betonskeletbouw waarbij de constructie in het zicht werd gelaten, zoals kort daarvoor bij het filtergebouw van de Bloemendaalsche Waterleiding (1912). Het betonskelet is opgevuld met stalen kozijnen. Bovenop het platte dak bevindt zich een lichtstraat in de vorm van een zadeldak, waardoor het daglicht via een vide in de onderbroken verdiepingen de afdelingen kon bereiken. Het zeshoekige torentje op de puntvormige hoek is tijdens een bombardement in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. Op 7 oktober 1997 werd het pand opgenomen in het rijksmonumentenregister.

De timmerfabriek was één van de vele werkplaatsen van De Schelde, speciaal ingericht voor het houtwerk aan het interieur en exterieur van de schepen. Om een hoge kwaliteit te kunnen garanderen deed de werf dit in eigen beheer. Vooral de bouw van de rijk gedecoreerde vooroorlogse passagiersschepen van de Rotterdamsche Lloyd leverde de fabriek veel werk op. In de jaren vijftig werd het timmerbedrijf fors gereorganiseerd en resteerde een kleine afdeling voor houten onderdelen. Later vond de fabriek vanwege gewijzigde productiemethoden steeds minder emplooi en werd het pand gebruikt als opslagruimte. Tussen 1999 en 2006 voldeed het pand weer even aan zijn oorspronkelijke doelstelling toen het onderdak bood aan de Stichting Behoud Hoogaars (SBH) die hier de hoogaarsen Alcyon en Andries Jacob (YE 36) en de hengst De Drie Gebroeders (TH 49) opknapte. Sindsdien wordt het incidenteel gebruikt voor manifestaties en is het, dankzij de deplorabele uiterlijke staat in een steeds kaler wordend omliggend terrein, een veel gefotografeerd object geworden.

Bronnen:

• Bericht Restauratie Timmerfabriek start begin 2010 op de website van de Gemeente Vlissingen van 14 december 2009
• Bericht Restauratie Timmerfabriek start begin 2010 op de website van Het Scheldekwartier van 15 december 2009
• Website BOEi. Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van industrieel erfgoed
• Foto’s met als onderwerp of trefwoorden timmerfabriek en vlissingen op de fotosite Flickr
• Bekijk timmerfabriek en machinefabriek live via de webcam van Nieuw Vlissingen, menukeuze “Timmerfabriek”
• Rijksmonumentenregister, beschrijving monumentennummer 508779 (via CHS Provincie Zeeland)
• G.A. de Kok (red.), De koninklijke weg. Honderd jaar geschiedenis Koninklijke Maatschappij De Schelde te Vlissingen 1875-1975 (Middelburg 1975)
• A.F. Franken, Walcheren in het spoor van bedrijf en techniek. Vier routes langs objecten die herinneren aan de ontwikkeling van verkeer, handel en nijverheid (Middelburg 1988) 37
• B.I. Sens, Architectuur en stedebouw in Zeeland 1850-1945. Architectuur en stedebouw 1850-1940 nr 8 (Zwolle/Zeist 1993) 112
• A.F. Franken, Scheepswerven in Zeeland. Een onderzoek naar de geschiedenis en relicten van Zeeuwse scheepswerven (Goes 1996) 66
• B. Sens, Jonge bouwkunst geselecteerd. Rijksmonumenten in Zeeland 1850-1945 (Goes 1998) 29
• A.F. Franken, Op stoom! Industrieel erfgoed in Zeeland (1850-1970). Cultuurhistorische Reeks Provincie Zeeland 13 (Middelburg 2004) 76